Nieobecny Bóg

---

Niektórzy określają Emanuela Levinasa mianem jednego z dwóch (obok Henriego Bergsona) najważniejszych filozofów francuskich XX wieku. Film przybliża nam sylwetkę tego myśliciela, zawieszonego pomiędzy fenomenologią a tradycją judaistyczną, który mimo piekła II wojny światowej nigdy nie zwątpił w sens istnienia ludzkości. Film przywołuje najważniejsze fakty z życia Levinasa (jak zdrada mistrza, Martina Heideggera, który wsparł nazistów czy tajemnicza relacja z duchowym przewodnikiem, Chouchanim), ale nie jest zrozumiałym tylko dla wybranych wykładem z historii filozofii. To urozmaicony umiejętnie dobranymi archiwami zapis fascynacji, jaką budzi po dziś dzień dziedzictwo filozofa – wśród rozmówców są między innymi bracia Dardenne, których filmy zawdzięczają bardzo wiele jego koncepcji spotkania z Innym. Levinas wiele miejsca poświęcał ludzkiej twarzy, w której przejawia się jego zdaniem boska obecność. Fenomen twarzy, poprzez który możemy doświadczyć nieskończoności, stanowi jeden z centralnych punktów jego filozofii. Twórcy filmu nie oparli się pokusie przełożenia tych idei na język filmowy. Pojawiające się na ekranie fizjonomie są silnie obecne, a pasja i głęboka mądrość bijąca ze słów bohaterów, pozwalają na nowo wierzyć w pradawny sens spotkania i prawdziwej rozmowy. Wśród bohaterów filmu są talmudyści („Modlę się do kogoś, kto nie istnieje”), muzułmanie, mistycy, profesorowie (m.in. Alain Finkielkraut, Jean-Luc Marion, Jacques Derrida) uchwyceni przez kamerę w uliczkach Dzielnicy Łacińskiej i w przepastnych domowych bibliotekach. Całość jest pochwałą europejskiej i żydowskiej skłonności do autorefleksji i krytycyzmu – tylko te dwie cechy mogą przeciwstawić się ciemności, która zdaje się ogarniać ostatnio świat… Osobną częścią filmu jest bolesna konfrontacja filozofii Levinasa z dzisiejszym Izraelem – wstrząsanym konfliktami zwaśnionych narodów, wojen wierzących z niewierzącymi… Film jest dramatyczną opowieścią o poszukiwaniu sensu istnienia po Shoah – Levinas odnajdywał go w spotkaniu z drugim człowiekiem, którego istnienie uznawał za prawdziwe filozoficzne wyzwanie dla każdego i każdej z nas. Jego niosąca otuchę filozofia to idealna odtrutka na dzisiejsze, burzliwe czasy.